De bodem weer gezond krijgen is zijn grootste uitdaging. De grote afstand tot de afzetmarkten in West-Europa, de afwezigheid van dierlijke mest én het hele korte groeiseizoen bepalen de bedrijfsvoering. Noordam is altijd ‘aan het puzzelen’. Als agrarisch makelaar is hij er min of meer ‘tegen aan gelopen’. Noordam kocht in 2015 het bedrijf van 375 hectare van een Letse boer, vlak voor de oogst. “Dat was meteen de eerste desillusie: we oogstten één ton graan per hectare.” De grond was al jaren biologisch, maar in Letland betekent dat vooral veel gras, braak en een beetje graan, voornamelijk voor de subsidie.
“Wij zijn direct begonnen met de bodem te herstellen, door biologisch te bemesten. Daar lachte hier iedereen om. Je kon je geld toch beter in grond stoppen dan in mest, zei men. Maar ik zeg dan altijd: 1000 x 0 is ook 0. Dus beter minder, maar dan goed.” Nu tonen de lokale boeren interesse in de gezonde gewassen. Voor Letse begrippen is het bedrijf nu koploper op het gebied van bodemvruchtbaarheid en Noordam neemt deel in diverse studiegroepen waar Letse boeren zich verdiepen in het verbeteren van de bodem.
“Ik heb nog tien jaar nodig om de bodem op een hoger niveau te brengen.”
Ed Noordam is voortvarend te werk gegaan. Hij kocht overal waar het kon vaste mest om de organische stof en het bodemleven weer op te bouwen. In Letland mag je op een biologisch bedrijf gangbare mest aanvoeren, mits het bedrijf kleiner is dan 100 GVE. Echt resultaat boekte hij toen hij in 2017 spoelwater van een lokale aardappelzetmeelfabriek aanvoerde. Toch is Noordam er na twee jaar weer mee gestopt, de voornaamste reden: transportkosten, overbemesting met kali en verstoring van het bodemleven. Nu voert Noordam voornamelijk compost aan uit Nederland, per schip, en gebruikt biologische kippenmest van een Letse vleeskuikenhouder. Verder spuit hij bacteriën mee om stikstofbinding uit de lucht te stimuleren, hij werkt met vloeibare meststoffen in de vorm van vermicompost en micro-elementen zoals molybdeen en borium worden in pure vorm meegespoten. Op deze wijze lukt het Noordam om de gehaltes op ‘westers niveau’ te brengen en het eiwit en hectolitergewicht van de granen te vergroten.
Maar het blijft slepen. Noordam heeft wel nieuwe plannen op de tekentafel: 150.000 tot 200.000 biologische leghennen. Granen van eigen bedrijf die ongeschikt zijn voor humane consumptie kunnen gevoerd worden en de mest kan direct weer op het land. Dit voorkomt transport en biedt continuïteit.
Noordam is zeer tevreden met de huidige graanopbrengst van 3 tot 4,5 ton. “We hebben een heel kort groeiseizoen. Alle stikstof moet organisch vrij komen en dan is het lastig als je in je bemestingstoestand en bodemleven achter loopt. We zitten nu op een basisniveau”.
“Wiedeggen doen we niet, als je een rondje klaar hebt, staat het graan al dicht.”
Het bouwplan met erwten, veldbonen en granen lijkt simpel, maar gezien het korte groeiseizoen is er niet veel anders mogelijk. Rond 20 april wordt er gezaaid, rond 5 augustus start de oogst op het eigen bedrijf. Zijn team van zeven trekkerchauffeurs is dan 24/7 aan het werk, want het voorjaarswerk moet in 18 tot 20 dagen klaar zijn. Klaver wordt direct meegezaaid en er wordt ook kippenmest of compost meegegeven. Dit wordt uitgereden na het ploegen en rollen, net voor het zaaien. Zo blijven de meststoffen bovenin.
Voldoende regen, lange zomerdagen en constante temperatuur maken dat de gewassen én het onkruid ongelofelijk hard groeien. Voor Noordam is het vooral de kunst om het gewas voorsprong te laten krijgen op het onkruid. In het voorjaar het vuil 22 centimeter wegploegen is hiervoor heel belangrijk. Ecoploegen, niet kerende grondbewerking: het geeft onkruid te veel kans en droogt de grond sneller uit.
Wanneer de bodem gezond is, biedt Letland landbouwkundig kansen. Er is alleen een groot probleem: de afstand naar de afzetmarkten. Want, hoe groen Letland ook is: de lokale afzetmarkt is klein. Noordam legt uit: “We kunnen ondanks de transportkosten relatief goedkoop produceren, maar voor biologische consumenten is de regio ook belangrijk. We moeten zorgen dat we een lage kostprijs houden om, inclusief vrachtkosten, te kunnen concurreren met West Europa. Dat vraagt een efficiënt bedrijf met een bodem die voor elkaar is.”
“De graanteelt biedt zeker perspectief, alleen vele gronden zijn technisch leeg en dood. En om voldoende areaal te hebben, heb je heel veel techniek nodig. In combinatie met grondverbetering, in een land waar bijna geen dieren zijn, is dat is wel heel lastig. Als het je lukt de puzzelstukjes in elkaar te krijgen, dan kan het voor bio heel interessant zijn. De grondprijs is 5.000 euro per hectare, maar je hebt een hoop kapitaalinput nodig om het cirkeltje aan de gang te krijgen.”
Letland is anderhalf keer zo groot als Nederland, met 2,2 miljoen inwoners, waarvan er 600.000 in het buitenland wonen. Ruim 15 procent van het landbouwareaal in Letland is biologisch.
Het bedrijf van Ed Noordam ligt bij Pociems, een uur ten noordoosten van Riga, ruim 1800 kilometer van Groningen.
Oppervlakte: 1300 ha in eigen exploitatie waarvan 500 ha in eigendom, 2000 ha loonwerk (graanoogst).
Bouwplan: droge erwten, veldbonen, tarwe, gerst en haver.
Grondsoort: lichte zavel
Medewerkers: 7 vaste arbeidskrachten op de trekker, 1 kraanmachinist, 1 bedrijfsleider
Meer nieuws en achtergrondinformatie lezen uit de biologische landbouw? Meld je aan voor de gratis nieuwsbrief, die op dinsdag en vrijdag wordt verstuurd.
