‘In goede mest is de meeste stikstof organisch gebonden’

Wat is goede rundveedrijfmest en wanneer is de mest van slechte kwaliteit? Wie heeft de beste mest van Nederland en Vlaanderen? Deze vragen staan centraal in de Topmestcompetitie, een initiatief van de Vlaamse vereniging AgroSymbio en meerdere Nederlandse organisaties die actief zijn in de melkveehouderij.

Zelfstandig onderzoeker Peter Vanhoof van adviesbureau Organic Forrest doet al jarenlang onderzoek naar de factoren die van invloed zijn op de kwaliteit van mest en de verschillen in ammoniakemissie. Vooral veel eiwit en maïs in het rantsoen hebben een negatieve invloed op de mestkwaliteit, vertelt Bakker. „Het onvoldoende benutte eiwit en de energie uit maïs zorgen ervoor dat de mest vroegtijdig gaat rotten, waardoor er meer ammoniak wordt gevormd. Dat is jammer, want door de strengere normen voor bemesting hebben melkveehouders juist goede drijfmest nodig.”

Bakker is samen met Theo Mulder de oprichter van CO2L Farming Advies. Deze stichting zet zich zonder winstoogmerk in voor een duurzame landbouw en is betrokken bij de organisatie van de Topmestcompetitie.

Organisch gebonden stikstof

Wat is goede drijfmest? Volgens Bakker is niet zozeer de hoeveelheid stikstof bepalend, maar vooral de manier waarop de stikstof in de mest zit. „Bij goede mest is de meeste stikstof organisch gebonden in een natuurlijke structuur, zeg maar gekoppeld aan de humus in de mest. Deze stikstof kan niet direct door de plant worden opgenomen, maar moet eerst worden gemineraliseerd. Het duurt dus langer voordat deze stikstof beschikbaar komt voor de plant. Anorganische stikstof in de mest, zoals ammoniakstikstof, is daarentegen sneller beschikbaar voor de plant en heeft een werking vergelijkbaar met die van kunstmest. Deze stikstof spoelt ook sneller en meer uit dan organisch gebonden stikstof.”

Aangezien koolstof belangrijk is voor organisch gebonden stikstof, is ook de verhouding tussen koolstof en stikstof een belangrijke maatstaf voor de mestkwaliteit. Uit onderzoek blijkt bovendien dat mest met een hogere koolstof-stikstofverhouding (meer dan 8) zorgt voor een hogere stikstofbenutting door gras.

Mestkwaliteit verbeteren

Melkveehouders kunnen zelf veel doen om de kwaliteit van drijfmest met eenvoudige middelen te verbeteren, aldus Bakker. „In Gelderland werd vorig jaar een experiment uitgevoerd waaraan 14 melkveehouders deelnamen. Daaruit bleek dat door het verminderen van eiwit in het rantsoen en het verbeteren van de mestopslag de ammoniakemissie uit mest met 25 procent kon worden teruggedrongen. Een boer kan de efficiëntie in het omzetten van eiwit verbeteren door minder, maar kwalitatief beter eiwit te voeren en meer structuur. Dat sluit ook beter aan bij de natuurlijke behoefte van koeien. De melkproductie hoeft er niet onder te lijden als er minder eiwit wordt gevoerd. Er zijn genoeg melkveehouders waarvan de koeien meer dan 10.000 liter melk geven en die toch ook heel erg goede drijfmest hebben. Ze bereiken dat door te zorgen voor een goede balans in het rantsoen tussen eiwit en energie.”

Bakker merkt op dat veel melkveehouders het ureumgehalte van de melk, wat een maat is voor de eiwitefficiëntie van de koe, op 20 willen houden. „Veel melkveehouders voeren veel eiwit als een soort verzekering, maar koeien kunnen vaak best met minder eiwit toe, als ze maar in staat zijn om dit goed om te zetten.”

Gouden mesttank

Een goede kwaliteit van de mest is niet alleen belangrijk voor melkveehouders, maar ook voor akkerbouwers, benadrukt Bakker. „Als je als akkerbouwer maar een keer per seizoen drijfmest uitrijdt, bijvoorbeeld 40 kuub per hectare, dan wil je geen slechte drijfmest met een beperkte beschikbaarheid van stikstof, maar mest waarbij je de stikstof zo veel mogelijk kunt benutten.”

Op het moment dat alle mestmonsters grondig zijn geanalyseerd presenteren de initiatiefnemers van Topmest de resultaten van het drijfmestonderzoek bij de 200 deelnemende boeren. Dan wordt ook bekend welke melkveehouder de beste rundveedrijfmest heeft. De winnaar ontvangt uit handen van Peter Vanhoof de gouden mesttank.