Boek: ‘Pionieren toen en nu’ over de resultaten en geleerde lessen van Erf en Hemus

Exploitatie Reservegronden Flevoland (ERF) startte 28 jaar geleden als pachtbedrijf van landbouwgronden in Flevoland. De grond werd gepacht van Rijksdienst IJsselmeerpolders (RIJP), tegenwoordig van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). De voorwaarden voor het pachten van de grond waren stevig: 1. De stichting ERF betaalt reguliere pachtprijzen 2. De grond is bij afroep beschikbaar en 3. Het beheer van de grond is bij voorkeur biologisch. Kortom, van het landbouwbedrijf werd een rendabele bedrijfsvoering verwacht. Naast investeringen voor de overname van de exploitatie en bedrijfsmiddelen was intensivering van het bouwplan een must.

Onkruiddruk en andere uitdagingen

Luzerne en granen maakten plaats voor aardappelen, erwten, rode bieten, uien, wortelen en kool. Naast de landbouwkundige uitdagingen, vormde de markt en afzet de nodige zorgen. De beginjaren van ERF verliepen niet voorspoedig. Naast ongunstige weersomstandigheden was ook de bedrijfsvoering nog niet op orde. Met name de onkruidbeheersing liep niet goed, daarover kwamen ook wel klachten binnen vanuit de omgeving. In de jaren 2005-2006 belandde het bedrijf in de rode cijfers. Bij de reorganisatie werd het personeelsbestand ingekrompen en het bouwplan bijgesteld. Na afspraken over uitgestelde pachtafdracht en de bank is het bedrijfsplan aangepast. Namens het bestuur werkte Bart Fokkens samen met Jaco Burgers (directeur ERF BV) aan vernieuwing en aanpassingen in de bedrijfsvoering. Door de krachten te bundelen en een aantrekkende markt voor afname van biologische producten keerde het tij. Door de introductie van GPS verbeterde het teeltsysteem en met name het onkruid bleef onder controle.

Het kantoor verhuisde in 2009 naar de Bronsweg in Lelystad in het gebouw van het Centrum Biologische landbouw. Door de buitenwacht werd ERF gezien als een soort van overheidsbedrijf, akkerbouwers in Flevoland wilden liever zelf de grond van de overheid in pacht krijgen. Ook vreesde men dat een grootschalig biologisch bedrijf risico’s geeft op vervuiling (onkruiden) en een bron voor verspreiding van ziekten & plagen met name phytophthora. Uiteindelijk lukte het de directie en medewerkers om het bedrijf goed op de rails te krijgen, het private landbouwbedrijf rendeert. Volgens de bedrijfsleider Theo Heijboer is de houding vanuit de omgeving richting ERF positief veranderd. Ook het teeltplan is veranderd, naast granen, aardappelen en rode bieten worden er nu meerdere conserven- en groente gewassen geteeld. Ook pastinaak en wortelpeterselie hebben een plek in het bouwplan.

Innovaties

Nadat de bedrijfsvoering weer op orde was, ontstond er ruimte voor innovaties, naast inzet van GPS zijn er kavels ingericht voor strokenteelt. Onderzoek wijst uit dat variatie en combinaties van gewassen de ziektedruk verlaagt en de biodiversiteit vergroot. In Ekoland zijn meerdere artikelen verschenen over resultaten en ervaringen bij implementatie van strokenteelt. Nieuw zijn de onbemande trekker en de wiedrobot. Als dit functioneert geeft het besparing op arbeid. Naast vaste medewerkers (5) in vaste dienst maakt ERF gebruik van ZZP’ers. In de piekperioden huurt het bedrijf mensen in via een uitzendbureau. Verder wordt er samenwerking gezocht met collega akkerbouwers die de grond gebruiken voor specifieke teelten.

Ontwikkeling agro-ecologische landbouwsystemen door Hemus

In de loop der jaren is het areaal landbouwgrond bij ERF geslonken tot circa1200 hectare en slaat het bedrijf een nieuwe richting in. Voor de ontwikkeling van agro-ecologische landbouw in verbinding met de stad is de stichting Hemus opgericht (2018). De ambitie van Hemus is het ontwikkelen van robuuste agro-ecologische landbouwsystemen met een rendabel verdienmodel. Met het project Noorderwold-Eemvallei worden experimenten opgestart te beginnen met 4 hectare agroforestry in Almere. Hierin werkt Hemus samen met coöperatie Stadslandbouw Oosterwold met als inzet dat in 2024 producten in een korte keten bij betrokken burgers terecht komen. Met deze activiteiten wil Hemus vooral maatschappelijke doelen dienen, maar dan wel met beide benen op biologische grond.

Het boekje kan besteld worden via een mail naar Jaco Burgers: jaco@erfbv.nl