Melkveehouder Rick Huis in ’t Veld: ‘Koeien weten wel wat ze nodig hebben uit de voedselhaag’

De ontwerpsessie Boeren met Bomen begon met een rondleiding over het bedrijf. Melkveehouder Huis in ’t Veld vertelt: „Laten we beginnen bij het eind, de productieruimte van De Melkbrouwerij.” Huis in ’t Veld vertelde dat daar een kwart van zijn melk wordt verwerkt. De zuivelproducten van De Melkbrouwerij worden gemaakt door Ineke Stekelenburg die er haar eigen bedrijf van heeft gemaakt. Huis in ’t Veld en zijn vrouw deden dit eerst zelf, maar dat werd te veel werk. De producten worden vervolgens direct afgezet aan de consumenten via een lidmaatschap, aan Ekoplaza en aan een lokale supermarkt met behulp van Coöperatie van Onze Grond, eigendom van zowel de boeren als de supermarkten. Zo’n 1500 glazen flessen passeren de Melkbrouwerij per week. In de productieruimte staat dan ook een grote horeca-vaatwasser en een drie-in-één machine die zowel kan pasteuriseren, als kan karnen en yoghurt kan maken. Daarna op naar de melkput, lekker low-tech uit 1976, die voldoet voor de 50 melkkoeien. In de heuvelstal hangt een koeien-borstel, en Huis in ’t Veld grapt: „Het enige ding met een stekker, en die is uiteraard kapot.”

Zonzijde voor mensen, schaduwzijde voor koeien

Vervolgens gaan we naar de voedselhaag, in totaal een halve hectare in oppervlakte. Als de haag voldoende is gegroeid kunnen mensen er, tegen een kleine bijdrage, doorheen lopen en voedsel plukken. Aan de zonkant staan fruitsoorten die voornamelijk voor mensen lekker zijn. In het midden staan bomen zoals acacia, walnoot en tamme kastanje. Aan de schaduwkant staan ook nog enkele fruitsoorten, maar vooral soorten die interessant zijn voor de koeien hazelaar, braam en rozen(bottels). Verderop bij de ‘bos haag’ staat er ook nog berk, els en meidoorn in.

Huis in ’t Veld heeft ondertussen geleerd dat bomen en struiken aanplanten en vervolgens niets doen, wat veel wordt gezegd door ondernemers die een voedselbos aanplanten - omdat de sterke planten het dan zouden overleven - niet werkt. De hazen hebben ervoor gezorgd dat de struiken die hij aanplantte, al verschillende keren tot de grond aan toe zijn afgesnoeid. De knagers lieten zich niet tegenhouden door de lamswol die Huis in ’t Veld als ‘afschrikking’ rondom de struiken had neergelegd. Ook de droge jaren deden de struiken op de enkgrond geen goed. Daarop heeft Huis in ’t Veld een ‘waterboxx plant cocoon’ om de struiken heen gezet. De waterboxx vangt dauw en regenwater op en leidt dat vervolgens via een katoenen draadje naar de wortels van de struik. Ook zorgde Huis in ’t Veld ervoor dat er bij het planten van een struik een dik pak bladmulch wordt gebruikt. De bladeren verzamelt hij van eigen erf maar ook de buren helpen mee, door het blad uit hun eigen tuin te verzamelen.

Planten in een sleuf

Terwijl we in de haag staan, horen we vogels en muizen. De koeien liggen relaxed te herkauwen in het ochtendzonnetje. Huis in ’t Veld vertelt ons wat meer over hoe hij de hagen aanplant. „Met een woelpoot achter de trekker maken we sleuven. Vervolgens steken we met een spa nog wat diepere gaten in de grond en zetten de struik in dat gat. Grond rondom de struik aandrukken en klaar.” Hij plant met behulp van vrijwilligers, wanneer ze beschikbaar zijn. Huis in ’t Veld financierde de hagen met eigen geld en met subsidies van verschillende partijen, zoals: Hoop heggen, Arla, Stichting Groene en Blauwe Diensten Overijssel en ANLb. Huis in ’t Veld zegt: „Ik heb geen haast met het planten van een haag, maar ik houd de regelingen in de gaten.” Op een vraag of het veel werk is om de meidoorn heg bij te houden, die tussen zijn weide en het fietspad staat, antwoord hij: „De koeien houden de kant van de weide aardig bij, voor de andere kant doe ik het zelf met de hand of de loonwerker.” Hij vraagt de loonwerker weleens om de heg te snoeien als de loonwerker er toch is om te maaien. „Zoveel kost het ook weer niet, 1 kilometer heg kost de loonwerker ongeveer een uur, dat komt neer op ongeveer 200 euro. Het is ook nog een optie om met boeren uit de buurt een maai arm te kopen.”

Genoeg schaduw

In de zomer liggen de MRIJ-koeien graag in het weiland, in de schaduw van de hoge bomen die langs de weg staat. De aanwezige (melk)veehouders bespreken de ruimte in de wei voor koeien om in de schaduw te liggen. „Er moet wel genoeg ruimte zijn voor de koeien om in de schaduw te staan, anders gaan ze te dicht op elkaar liggen en krijg je uierproblemen of problemen met het land.” Er wordt een vraag gesteld over de soorten struiken in de heg en de giftigheid voor koeien. Huis in ’t Veld zegt dat hij niet bang is dat zijn koeien snel een hoge hoeveelheid gif binnen krijgen. „Ze kiezen zelf wat ze eten.” Hij denkt dat de koeien zelf wel aanvoelen en weten wat in hun rantsoen past.

Na de rondleiding gaan we naar binnen. Daar bespreken we de onderwerpen en ideeën van de andere deelnemers. Huis in ’t Veld heeft van te voren oude landkaarten opgezocht met de woonplaatsen van de deelnemers om zo een beeld te krijgen van het landschap van vroeger. „Dat heb ik ook zo gedaan bij onze eigen hagen. Waar de voedselboshaag staat, stond vroeger ook altijd een haag als afscheiding van de enk- en zandgrond.” De deelnemers aan de ontwerpsessie gaan tevreden naar huis met ideeën en ontwerpen voor hun eigen berdrijf. „Het was een leerzame en gezellige ochtend.”