Wonen op eigen erf

In Nederland is het platteland voor ‘echte’ boeren. Daarom is daar geen plek voor nieuwe burgerwoningen en ook niet voor ‘kleine’ boeren. Als je grond hebt, maar je agrarische onderneming is te klein, dan mag je geen bedrijfswoning of bedrijfsgebouwen bouwen.

Ik wil een landbouwbedrijf starten en kan een perceel van twee hectare kopen, met misschien het erf. De gemeente aarzelt omdat het erf een woonbestemming heeft. Wat moet ik doen?

De gemeente heeft de gronden buiten het erf bestemd voor echte, volwaardige agrarische bedrijven. De gebouwen op een erf met een woonbestemming en zonder agrarische bestemming zijn niet (meer) te gebruiken voor een agrarische bedrijvigheid. Vooral stalling van vee geeft problemen. Opslag in een bestaand bijgebouw zal wel goed gaan. Het starten als bedrijf met aanloop van bezoekers kan een gemeente na een vergunning toestaan als een ‘bedrijf aan huis’. Zo kun je kleinschalig starten. Als je een tunnelkas of een koelcel nodig hebt, is dit met een woonbestemming niet mogelijk. Kortom, om echt door te groeien is een bestemmingsplanwijziging naar een agrarische bestemming nodig.

Ik wil opvolgen, maar ik mag geen extra woning op het erf bouwen. Waarom niet?

Bij een agrarisch bedrijf mag één bedrijfswoning staan. Soms mag je een woning groter maken of splitsen voor dubbele bewoning of ‘inwoning’. Ben je met zeg tien personen aantoonbaar één huishouden, zoals een gezinshuis of commune, dan kan dat. Een tweede woning kan ook ellende geven. De eerste woning van je ouders komt een keer leeg en dan lonkt verkoop aan een burger, met beperkingen voor jouw bedrijfsvoering. En moet jouw opvolger ook weer een nieuwe woning? Als je in een caravan of tiny house woont, geldt dat ook als woning. Overigens mag op elk erf tijdelijk mantelzorg-unit staan.

Ik wil woonruimte bouwen voor zorgcliënten? Hoe pak ik dat aan?

Een gezinshuis kan in principe in elke woning. Zijn de cliënten ouder dan 18 jaar, dan heet het kamerverhuur. Crisisopvang van jongeren past ook. Je maakt de meeste kans als de wens van nieuwe woonzorgeenheden in het buitengebied in de ‘woonzorgvisie’ van de gemeente staat. Bijvoorbeeld voor mensen die ‘rust en groen’ nodig hebben. Per 1 januari 2022 wijzigt de financiering van ‘beschermd wonen’: doel is dat gemeenten (en niet het Rijk) regelen dat mensen met psychische of psychosociale problemen in hun gemeente kunnen wonen. Een kans. Ten tweede is het handig als je bedrijf goed doet voor het buitengebied: de bewoners kunnen groen of dieren verzorgen. Ten derde is de gemeente eerder te verleiden als er oude stallen verdwijnen. Bijvoorbeeld bij het stoppen van een veehouderij en starten met een nieuw bedrijf met zorgwonen. Vaak krijgt die plek dan een maatschappelijke bestemming en vervalt het agrarisch bouwvlak. Uiteraard overleg je zo’n wijzigingsplan met je agrarische buren. Zij kunnen het een prima plan vinden, maar het kan hun bedrijfsvoering beperken.

Helmer Wieringa is partner in Land&Co