PlantyOrganic: gesloten bedrijfssysteem zonder mestaanvoer

Een werkgroep binnen de vereniging van biologische akkerbouwers en vollegrondsgroente telers in de Noordelijke kleischil BioWad heeft in het seizoen 2010-2011 nagedacht over hoe de biologische landbouw (op de Noordelijke kleischil) zich verder kan ontwikkelen richting een op alle fronten houdbare landbouw. De gesloten kringloop is gekozen als belangrijk uitgangspunt. De werkgroep vindt de sector in Nederland (en daarbuiten) nog teveel afhankelijk van (biologische) mest.

Er is vervolgens een geheel plantaardig biologisch systeem uitgewerkt. Als grote voordeel voor de hele biologische sector wordt gezien dat de sectorale kringloop makkelijker gesloten kan worden als een deel van de akkerbouwbedrijven de kringloop intern gaat sluiten. Nu fosfaat steeds meer de beperkende factor wordt bij het bemesten biedt dit systeem de mogelijkheid om beter en efficiënter te sturen op stikstof en fosfaat. Het doel is om door praktijkonderzoek het plantaardige bedrijfssysteem tot een absoluut volwaardig alternatief te ontwikkelen.

PlantyOrganic gaat nog een stap verder dan huidige onderzoeken naar optimalisatie van de (interne) stikstofhuishouding op biologische bedrijven, die nog gebruik maken van buiten het bedrijf afkomstige maaimeststoffen, namelijk: volledig eigen stikstofvoorziening en geen aanvoer van meststoffen van buiten het bedrijf. Hiermee wordt een ontwikkeling in gang gezet naar een nu nog verre horizon van echt duurzame plantaardige productie. De provincie Friesland, de provincie Groningen, de Rabobank en het ministerie van EL&I hebben bijgedragen aan de financiering van het project dat in juli 2012 van start is gegaan. Voorzitter Wridzer Bakker van BioWad is erg blij met deze toezeggingen en vindt het een grote uitdaging en must om als sector te blijven innoveren.

Onderzoek

Op 5 hectare, verdeeld in 6 proefvelden, wordt over een periode van maar liefst zes jaar een volledig plantaardig akkerbouw bedrijfssysteem ontwikkeld dat 100% eigen stikstof draait en geen verdere input heeft zoals dierlijke mest of compost.

Tijdens het onderzoek wordt gekozen voor het radicale standpunt om (voorlopig) geen afvoer van de overige mineralen te compenseren. De motivatie is dat beter eerst de aanwezige bodemvoorraad aangesproken kan worden. Van der Burgt: “Fosfaat, kali en andere plantenvoedingstoffen zijn in grote hoeveelheden in de grond aanwezig, zowel in de bouwvoor als in de ondergrond. Die willen we aanspreken met diepwortelende gewassen en groenbemesters. Het mobiliseren van bodemvoorraad vraagt wel een optimale beworteling en bodemleven, en niet-kerende grondbewerking kan daaraan bijdragen”. Het bedrijfssysteem is neergelegd op één van de biologische percelen van proefbedrijf Kollumerwaard van SPNA.

Voorwaarden

Er zijn voor het onderzoek een aantal voorwaarden opgesteld waaraan het onderzoek moet voldoen.

• Volledig eigen stikstofvoorziening door stikstofbinding met grasklaver of luzerne en groenbemesters;
• Geen aanvoer van dierlijke mest of compost;
• Voldoende stikstof om een goede opbrengst en voldoende kwaliteit van de te verkopen gewassen mogelijk te maken;
• Geen zwaar bouwplan, zowel vanuit het oogpunt van bodemkwaliteit als uit het oogpunt van stikstofvoorziening;
• Instandhouding of toename van het bodem organische stof gehalte;
• Tot op zekere hoogte een voor de regio representatief bouwplan; in ieder geval representatieve gewassen;
• In de winter zo veel mogelijk begroeide percelen;
• Afwisseling van maaivruchten met andere gewassen.

Bij het ontwerp van het volledig plantaardig akkerbouw bedrijfssysteem is gebruik gemaakt van het model NDICEA om zicht te krijgen op een van de hoofdpijlers van het systeem, de stikstofdynamiek.

Het ontwerp van het vruchtwisseling- en bemestingsplan zoals het nu gerealiseerd is staat in figuur 1 en in tabel 1 . De berekeningen voor de hoeveelheid bemesting zijn uitgevoerd alsof alle percelen één hectare groot zijn en het bedrijf zes hectare groot is. Voor de deelpercelen geldt dat in 2012 de voorgeschiedenis qua gewasverbouwing voor ieder gelijk is.Figuur 1. Vruchtwisseling. 1,2,11: grasklaver. 3: bloemkool. 5: zomertarwe. 7: peen. 8: winterrogge. 10: aardappel. Groenbemesters: 4: bladrammenas. 6,9: klaver. A, B: bemesting met maaimeststof grasklaver.

De groenbemesters nr. 6 en 9 zijn momenteel nog niet definitief gekozen. (Bron: PlantyOrganic Bedrijfsontwerp, Van der Burgt 2012)

Onderzoeksvragen

De onderzoeksvragen zijn:

• Is er voldoende stikstof beschikbaar voor de verwachte opbrengsten?
• Welke soorten klaver groenbemesters zijn het meest geschikt?
• Hoe verlopen het inwerken van gewasresten en maaimeststoffen en de onkruidbeheersing?
• Is het systeem stabiel, rijk aan biodiversiteit, robuust?

Het onderzoek wordt wetenschappelijk begeleid door het Louis Bolk Instituut. Onderzoeksleider Geert-Jan van der Burgt onderstreepte het innovatieve karakter van de proef. Hij zegt hoge leerverwachtingen te hebben van dit onderzoek, te meer dat het bedrijfssysteem werkt met een niet kerende grondbewerking. Hierdoor krijgt het bodemleven de kans zich optimaal te ontwikkelen wat erg belangrijk is om de mineralen beschikbaar te krijgen uit de plantenresten en de bodem.