‘Ook de bioboer wordt beperkt in zijn keuzevrijheid’

De discussie is zeer actueel, gezien het feit dat de Europese Commissie op 5 juli een wetsvoorstel heeft gepresenteerd om de zeer strikte regelgeving rondom GGO’s te versoepelen. Deregulatie wordt dit genoemd. Nieuwe gentechnieken, zoals CRISPR-Cas, zouden dan zonder risicoanalyse en etikettering toegestaan worden in Europa. Voor de biologische landbouw is dit een groot probleem, al lijken veel biologische boeren zich hier nog niet druk over te maken. Nuijten legt uit: „Er worden veel positieve associaties gelegd rondom CRISPR-Cas. Nederland is één van de voortrekkers van deze gentechniek. De grote zaadbedrijven die leveren aan de biologische sector staan achter de gentechniek. Ik kan goed begrijpen dat boeren zich afvragen wat nu eigenlijk het probleem is.”

Kruisbestuiving

Naast het feit dat zonder etiketteringsplicht de consument niet meer weet welke gentechnologie er wordt gebruikt en dus geen keuzevrijheid meer heeft, geeft Nuijten ook duidelijk aan dat deregulatie voor de biologische boeren problematisch kan zijn. „Er is in de biologische veredeling en vermeerdering een groot risico op kruisbestuiving van gewassen met een CRISPR-Cas construct uit de gangbare veredeling. Het staat op de planning (bioverordening 2018) dat de biologische landbouw in 2037 uitsluitend nog biologisch zaad mag gebruiken. Er zal dus meer geproduceerd moeten worden. Als tegelijkertijd de gangbare sector hard aan de slag gaat met CRISPR-Cas, moet je je afvragen hoe lang je dit van elkaar gescheiden kan houden. Het voorkomen van kruisbestuiving is al jarenlang onderwerp van gesprek in het zogenaamde gezamenlijke belendingsoverleg met verschillende zaadbedrijven. Ik noem een voorbeeld: bestuiving van spinazie kan tot meer dan 10 km plaatsvinden. Nu wordt 5 km als isolatieafstand gehanteerd. Nu is het al flink passen en meten.” Nuijten vraagt zich af hoe de zaadindustrie dit onderling moet organiseren. „Om zeker te zijn dat er geen CRISPR-Cas construct in de biologische vermeerdering terecht komt, zal je continu moeten testen. Maar waarop precies? Je weet immers niet welke eigenschappen de verschillende veredelingsbedrijven hebben aangepast. Dan moet je dus constant proeven doen en dat gaat veel geld kosten. Een belangrijke vraag is dan wie dat gaat betalen?”

Verantwoordelijkheid

Mocht er toch spraken zijn van een CRIPR-Cas construct in een biologisch product, waar ligt dan de verantwoordelijkheid? „Ik ben natuurlijk geen jurist. Het lijkt mij logisch te zeggen dat de vervuiler betaald” geeft Nuijten aan.

Keuzebeperking

De kans is volgens Nuijten aanwezig dat wanneer de Europese Commissie instemt met de derugulering én de biologische landbouw vrij wil blijven van CIRPR-Cas, grote zaadbedrijven stoppen met het produceren en veredelen van zaad voor de biologische sector. Volgens Nuijten zou het mogelijk te duur worden voor deze bedrijven, omdat zij vergaande maatregelen moeten nemen tegen kruisbestuiving. Voor de boer betekend dit een enorme beperking in de beschikbare biologische zaaizaden. „Ik krijg het gevoel dat de zaadfirma’s dit inzetten als drukmiddel. ‘Als de biologische sector geen CRISPR-Cas gaat toestaan, stoppen wij onze productie en ontwikkeling voor bio’ lijkt er te klinken in het veld.” De reactie van de zaadbedrijven is binnenkort hier te lezen op Ekoland.nl

artikel gaat door onder foto

Ontwikkeling van nieuwe rassen voor bio gaat niet door

Als dat gebeurd, waar worden dan nieuwe rassen voor de biologische landbouw ontwikkeld? „Dat wordt echt een probleem voor de biologische landbouw. Er zijn continu nieuwe rassen nodig. Er zijn wel kleinschalige initiatieven van biologische veredeling die werken volgens de bio principes zoals vastgelegd door IFOAM, maar deze rassen voldoen nog niet allemaal aan de eisen voor een grootschalige teelt.” Biologische plantenveredeling, zoals alle veredeling, is zeer kostbaar. Tot nu toe wordt dit betaald uit de zaadverkoop. Met als gevolg dat de veredeling zich vooral heeft gericht op een vrij klein aantal winstgevende gewassen. Omdat bio vooralsnog een kleine markt is, kan de financiering van de veredeling vanuit zaadverkoop niet uit. Een ruim palet aan gewassen en rassen is voor bio juist heel belangrijk. Daarom zoekt Nuijten al een geruime tijd naar een nieuwe vorm van financiering van veredeling.

Nieuwe vorm van financiering

In de jaren tachtig en negentig is de plantenveredeling verschoven van een overheidstaak naar de markt. Volgens Nuijten is de landbouw hier niet veel mee opgeschoten. „Bedrijven doen grote investeringen in de ontwikkeling van nieuwe rassen. De nieuwe manier om dit terug te verdienen is door patenten. Als je de financiering anders vormgeeft, wordt de druk minder groot. Denk bijvoorbeeld aan het voorfinancieren, in samenwerking met de consument of de groothandel.”

Afbreukrisico: blijf bij de kern

De biologische sector is tegen patenten op biologisch uitgangsmateriaal. De IFOAM en ook Bionext spreken zich hierover duidellijk uit. „En toch gebeurt het. Het gele uienras Highlander bijvoorbeeld, is gepatenteerd en wordt veelvuldig gebruikt in de biologische landbouw. Dan kom je mijns inziens in een spanningsveld terecht: als sector zeg je dat je iets niet wilt, maar ondertussen gebeurt het wel. Het is ook gewoon toegestaan door Skal. Volgens mij is dit een potentieel afbreukrisico. De consument denkt door biologisch te kopen, producten in huis te halen die afkomstig zijn van biologisch, patentvrij uitgangsmateriaal. In werkelijkheid is dat lang niet altijd het geval. De sector zou moeten uitleggen waarom dit zo is en dat ook de biologische landbouw een groeiproces doormaakt. Om onderscheidend te blijven zal de biologische landbouw, ook op het gebied van veredeling, zich stapje voor stapje verder moeten ontwikkelen.”