Gentech doodsteek biologische landbouw

De regels voor co-existentie van de verschillende landbouwvormen naast elkaar is volgens Lammerts van Bueren ‘boterzacht’. Zij vraagt zich af: wie is er aansprakelijk wanneer een GMO product in de biologische landbouw terecht komt? Wie betaalt de schade? Betaalt de vervuiler? Hoe toon je dit aan? Hierin voorziet het nieuwe wetsvoorstel niet. De kans op kruisbestuiving van genetisch gemodificeerde planten met natuurlijke soorten is groot volgens Lammerts van Bueren. En nu al aan de orde van de dag in Spanje, waar het produceren van biologisch maiszaad niet meer mogelijk is door kruisbestuiving van GMO mais.

Problematische patenten

Naast de gevaren voor kruisbestuiving kleeft er een ander probleem aan de gentechnologie. De ‘new genomic techniques’ zijn zo kapitaal intensief, dat de biotechnologen niet zonder patenten kunnen, stelt Lammerts van Bueren. Patenten mogen tegenwoordig alleen nog gevoerd worden op het veredelingsproces, maar wanneer een natuurlijke eigenschap doormiddel van gentech ingebracht wordt mag deze ook gepatenteerd worden. Klassieke veredelaars kunnen in de problemen komen, wanneer een gepatenteerde eigenschap opduikt in hun klassiek veredelde rassen.

Lammerts van Bueren noemt patenten een bedreiging de voedselzekerheid. Om dit te begrijpen legt zij eerst duidelijk uit hoe in de klassieke veredeling wordt gewerkt met het kwekersrecht. „Het kwekersrecht heeft twee aspecten. Ten eerste mag niemand het ras in de markt zetten zonder de toestemming van de veredelaar en het betalen van een daar bijbehorende vergoeding. Het kwekersrecht als eigendomsbescherming. Daar is de biologische landbouw niet tegen. Ten tweede is er een belangrijke uitzondering: de ‘breeders exemption’. Veredelaars mogen zonder toestemming het ras gebruiken als kruisingsouder. Het principe hierachter: als concullega veredelaar help je elkaar verder door elkaars innovaties te gebruiken om zo sneller betere rassen te ontwikkelen.

Dit is een belangrijke basis voor onze voedselzekerheid. Voor veredelaars is deze breeders exemption cruciaal. Wanneer er gewerkt wordt met patenten, kunnen veredelaars niet meer vrij met elkaars rassen werken. Hierdoor zet je schotten tussen de bedrijven: veredelaars kunnen alleen nog werken met hun eigen genetische bronnen. De genetische basis versmald hierdoor en ook vertraagd de vooruitgang omdat innovaties niet langer vrij toegankelijk zijn. Daarmee staat de voedseldiversiteit en de voedselzekerheid op het spel. De grote veredelingsbedrijven schieten met dit korte termijn denken in hun eigen voet. De biologische landbouw vindt dit onverantwoord: biodiversiteit is een basis voor biologische landbouw. De consequenties die het werken met patenten met zich mee brengt, zijn een doodsteek voor de biologische landbouw.”

Onder druk

Er komt nog een ander probleem kijken wanneer GMO vrij baan krijgt in Europa. Gangbare zaadbedrijven, die ook de biologische sector willen bedienen, zetten volgens Lammerts van Bueren de biologische landbouw onder druk. „Als de biologische landbouw CRISPR-Cas niet gaat toestaan, dan dreigen deze bedrijven te stoppen met de productie van biologische veredeling omdat het te kostbaar is de productielijnen uit elkaar te houden. Ik zou het chantage willen noemen, om de deregulatie door te willen zetten.” Dit zou een enorme beperking in de rassenkeuze voor de biologische boer tot gevolg kunnen hebben. Ekoland interviewd binnenkort Bejo en Enza Zaden over deze kwestie. Dit interview zal later op deze website wordt gepubliceerd.

Geloofwaardigheid

Ook de geloofwaardigheid van de sector staat op het spel. Iedere bioboer weet dat de kostprijs in de biologische landbouw onder druk staat. Boeren zwichten dus al gauw voor bijvoorbeeld een gepatenteerd meeldauwresistent ras, terwijl deze patentering eigenlijk in strijd is met de waarden van de biologische landbouw. Lammerts van Bueren maakt zich hierover zorgen. „Weinig boeren zijn zich hiervan bewust. De Skal controleert hier ook niet op. Aan de andere kant verwacht de zeer bewuste consument met biologische producten patentvrije boodschappen in huis te halen. Hier schuilt een mogelijk afbreukrisico en heeft de sector dus nog een flinke slag te slaan. Het is belangrijk om te beseffen dat de biologische landbouw, mede door de Brusselse Green Deal, onder een vergrootglas ligt. De sector kan zich geen fouten permitteren en moet zich blijven ontwikkelen.”

Doorontwikkelen

De biologische landbouw is in ontwikkeling en dan is het begrijpelijk dat nog niet alle zaden biologisch zijn. „’We zijn nog op weg’ zeggen we dan, maar de sector kan niet eeuwig op weg blijven om geloofwaardigheid te behouden. Er is een deadline gesteld in de nieuwste regelgeving voor biologische landbouw. In 2036 mag er geen gangbare input meer gebruikt worden. Als dit betekent dat er ook geen gangbare rassen meer mogen worden gebruikt, moet er hard worden gewerkt. Maar dat is niet onmogelijk, zie bijvoorbeeld de resultaten die zijn behaald met en rond het aardappelveredelingsproject BioImpuls.”