Ketenbrede aanpak van phytophthora om nieuw ‘rampjaar’ te voorkomen

De aardappelsector heeft zich gebogen over hoe nu verder. Alle belanghebbende partijen — poot-, consumptie-, zetmeelteelt, gangbaar en biologisch — gaan voor een uniforme aanpak. In de Taskforce Phytophthora zitten LTO, Vavi, NAO, Agrodis (distributeurs en adviseurs), Bionext, Avebe en BO Akkerbouw. „De collectieve belangen zijn groter dan de eventuele tegenstellingen”, legt Geert Pinxsterhuis, projectleider Actieplan Plantgezondheid bij BO Akkerbouw, de opmerkelijke combinatie van partijen uit. „Gezamenlijk gaan we voor een succesvolle bestrijding van phytophthora in 2024 én willen we voorkomen dat we door een verkeerde aanpak de phytophthora-resistentie laten doorbreken. Met een geïntegreerde teelt (integrated crop management, oftewel ICM, red.) moet dat lukken.”

Preventie

Het eerste spoor in deze gezamenlijke strategie is preventie. Telers worden opgeroepen de teeltvoorschriften strikter na te komen. Het afdekken van afvalhopen, aardappelopslag bestrijden en het actief bestrijden van phyophthora-haarden is al jaren verplicht. Desondanks worden er ieder jaar weer onafgedekte hopen, aardappelopslag of haarden in het veld geconstateerd. „Daar zijn nog slagen te winnen. In het gezamelijke belang vragen we om zulke situaties te melden bij de NAK en om actievere controle op de naleving.”

Het tweede spoor is het breder inzetten van rassen met verbeterde resistentie tegen phytophthora. De teelt van deze rassen kan niet los worden gezien van bescherming, benadrukt Pinxterhuis. „Ook resistente rassen hebben actieve bescherming nodig.” Dit betekent in de gangbare teelt spuiten waar en wanneer het nodig is. In de biologische teelt moeten de akkerbouwers die resistentie beschermen door aangetaste planten te verwijderen. Grotere haarden moeten worden uitgebrand. „Meld ook bij je pootgoedleverancier van die rassen dat er sprake is van aangetast gewas. Dat is belangrijke informatie om die verbeterde resistentie te kunnen behouden.”

„Juist door die misvatting is de resistentie afgelopen jaar op veel percelen (deels) doorbroken.”

Resistentie betekent niet dat planten niet ziek kunnen worden, voegt Pinxterhuis daar aan toe. „Het betekent dat de aantasting wordt vertraagd. Denk niet dat je met zo’n ras veilig zit en niets meer hoeft te doen tegen de ziekte. Juist door die misvatting is de resistentie afgelopen jaar op veel percelen (deels) doorbroken.”

Na één desastreus seizoen, zoals teeltjaar 2023, zijn niet alle resistenties verloren. „Maar de rassen zijn wel kwetsbaarder geworden. Verbeterde resistentie is een belangrijke bouwsteen voor een duurzamere aardappelteelt. We moeten met elkaar voorkomen dat we dit door foutief handelen verliezen.”'Asosiaal' noemt Jacob Eising het wanneer telers de preventiemaatregelen niet naleven. Hij benadrukt het belang van deze maatregelen, als deze niet worden nageleefd, 'zijn we resistente genen aan het verknallen'.

Besmettingsbronnen

Phytophthora kent meerdere besmettingsbronnen: opslagplanten, grond (oösporen), knol en afvalhopen. „We hebben gemerkt dat niet iedereen goed beseft wat potentiële besmettingsbronnen zijn. Gezien de moeizame aardappeloogst van afgelopen jaar zijn er veel knollen in het land achterblijven. Als we geluk hebben, krijgen we nog een flinke vorst, waardoor die kapotvriezen. Zo niet, dan wordt het heel gevaarlijk met die besmette knollen in de grond en potentieel veel opslag. Daarnaast zijn niet alle partijen in de bewaring even goed, waardoor er waarschijnlijk vroeg in het seizoen meer afvalhopen zullen zijn.” Dit samen betekent meer risico op vroege haarden. „In 2023 is de basis hiervoor gelegd. Dat betekent dat we dit jaar nog veel alerter moeten zijn.”

Met de uniforme en breed gedragen geïntegreerde aanpak heeft de aardappelsector een belangrijk wapen in de strijd tegen phytophthora, denkt Pinxterhuis. „De uitgangssituatie is ongunstig, dat versterkt de urgentie. Alle neuzen staan nu dezelfde kant op om met een gezamenlijke aanpak de schimmelziekte een slag toe te brengen.”