Wytze Nauta: ‘Biologische fokkerij essentieel voor dierenwelzijn’

Nauta is na zijn studie in Wageningen werkzaam geweest in de biotechnologie. Daar deed hij ervaring op in de high-tech fokkerij met technieken als embryotransplantatie en superovulatie bij koeien. Gangbare praktijken in de fokkerijwereld, maar ze passen niet bij het beeld van dierenwelzijn dat Nauta heeft. Het is in zijn ogen misbruik van vaak jonge koeien, het zijn onnodige medische ingrepen die in een dierwaardige veehouderij niet zouden moeten worden toegestaan. Later ging hij als onderzoeker bij het Louis Bolk Instituut werken en promoveerde in Wageningen op de fokkerij in de biologische landbouw. Samen met melkveehouders startte hij een bedrijfsnetwerk voor biologische fokkerij, waaruit de Coöperatie Bio-KI is ontstaan. Daarnaast fokte hij de Vredelingerkippen, een nieuw dubbeldoelras voor eieren en vlees.

Zelfde fokdoel, ander milieu

Nauta is teleurgesteld dat we nu al sinds de jaren negentig een erkende biologische landbouw hebben, maar zonder biologische fokkerij. „Ik wil hier aan trekken, maar op de één of andere manier leek het wel alsof ik de enige was die hier iets mee wilde.” Volgens Nauta hebben bio boeren geen ander fokdoel, maar een ander milieu. Je kunt koeien fokken in het ene milieu, maar dan wil dat niet zeggen dat ze succesvol zijn in het andere milieu. In de ogen van Nauta ‘vergangbaardiseerd’ de bio landbouw steeds meer door het gebruiken van de dieren uit de gangbare fokkerij, oftewel: dieren die niet passen in het biologisch systeem. Bio landbouw wordt met deze dieren steeds meer richting gangbaar gepust, maar is dat nog biologisch?”

In de tijd dat Nauta nog betrokken was bij Bio-KI, merkte hij dat veel boeren de biologische fokkerij niet zagen zitten. Het stierenaanbod zou te klein zijn. Maar, in die tijd zijn volgens Nauta wel weer meer boeren een eigen stier gaan houden. „Ik heb met dit project wel mensen wakkergeschut.”

Geen vertrouwen in eigen koeien

Nauta vindt dat veehouders te ver af zijn komen te staan van de fokkerij. „Boeren hebben geen vertrouwen meer in hun eigen koeien, ze durven over het algemeen geen stieren van hun eigen koeien aan te houden en deze zelf in te zetten. Dat is toch raar? De indoctrinatie van de fokkerijwereld is groot. Zij vertellen al decennia lang dat met alleen hun KI-stieren de vooruitgang wordt geboekt, maar dat is volgens mij niet waar. Met een stier uit een van je beste koeien, dus een koe die het op jou bedrijf goed doet, verspreidt je de juiste eigenschappen beter binnen jouw bedrijf. Op deze manier komt er ook meer diversiteit tussen bedrijven. Nu is dat gangbaar en biologisch echt een drama. Wereldwijd is de inteelt veel te hoog. Diversiteit is belangrijk in de fokkerij, er moeten veel meer mensen mee bezig zijn.”

Afbreukrisico

Het is Nauta met name te doen om het dierenwelzijn. Bij 'biologisch' verwacht een consument een volledig biologische en diervriendelijke keten. Dat dit niet het geval is, is volgens hem een groot afbreukrisico. „Fokkerij staat niet op het netvlies van mensen. Onthoornen vinden we zielig, maar de ingrepen die nodig zijn voor embryotransplantatie zien consumenten niet, terwijl een koe daar echt last van heeft. Boeren weten dit wel, maar die steken hun kop in het zand. Als zij nu zeggen ‘dit doen we niet meer’, laten wij zien dat we het altijd wel gebruikt hebben. Dit is een soort schaamte bij mensen als het om dierenwelzijn gaat. Dit is ook wel wetenschappelijk onderzocht. Dus we durven er geen nee meer tegen te zeggen.”

CRISPR-Cas

De opkomst van gentechnologie maakt in zijn ogen de noodzaak voor 100 procent biologische fokkerij nog groter. Dieren zijn geregistreerd en dus eenvoudig GM vrij te houden, maar wanneer technieken als CRISPR-Cas in Europa vrij te gebruiken zijn dan is de gangbare fokkerij niet meer geschikt voor biologische veehouderij. Een stok achter de deur dus. „Laat CRISPR-Cas maar komen, dan kunnen we echt doorpakken met biologische fokkerij”, grapt hij cynisch.

Dat CRISPR-Cas een techniek is waar je goede dingen mee zou kunnen doen erkent Nauta. „Het is net ijzer. Je kan er een ploeg, maar ook een geweer van maken.” Echter zijn het ‘allemaal end of pipe solutions’. Als voorbeeld noemt hij hoornloosheid. Dat gen kan met GMO vrij eenvoudig ingebracht kan worden. In de klassieke fokkerij kost dit veel tijd. „Uiteindelijk moeten we de stallen aanpassen, niet het dier.”

Verplicht als voorhanden is

„Ik voel me een roepende in de woestijn. Ik was heel ver met het opzetten van een geheel biologisch sperma winstation: EU en SKAL gecertificeerde KI, maar moest er mee stoppen. Veehouders gaven onder andere te kennen dat zij niet willen dat Bio-KI verplicht gaat worden. Ik begrijp dit niet. Je wilt toch biologisch zijn?” Waarom geen kunstmest, geen chemische bestrijding, geen hormonen, maar wel een gangbare dieronvriendelijke fokkerij van dieren die je opjagen richting gangbare biologische landbouw, vraagt Nauta zich af.

Nauta wil verder. Hij heeft er vertrouwen in dat het kan, want Bio-KI heeft zich bewezen met tevreden gebruikers. Er is in de 15 jaar dat Bio-KI geen stier van de lijst gehaald, omdat deze niet voldeed, geeft Nauta aan. In de regelgeving voor biologische landbouw staat dat het gebruikte genetisch materiaal biologisch moet zijn, mits het kwalitatief goed en voldoende voor handen is. „Voor planten is dit ook al gebruikelijk, waarom voor dieren niet? Het gaat hier ook nog eens om dierwelzijn! Er zal dus iemand moeten beginnen met aanbieden van biologisch zaad, want nu is het argument ‘dat het er niet is’. Als er wel volledige biostieren zijn, zet je de sector onder druk, dan moet het gebruikt worden.”

Nauta geeft aan dat hij liever had gehad dat het uit de boeren zelf zou zijn gekomen. Dat geld ook voor een klein clubje melkveehouders, ongeveer 35. Die bestellen sperma van Bio-KI. De goegemeente blijft echter afwachten en 'heeft een steuntje in de rug nodig'. Dit kan Nauta niet allen realiseren. Hij heeft hulp nodig vanuit de sector, tot nu toe komt hij niet verder in de melkveehouderij.

Nauta is een vastberaden pionier en heeft nu plannen om in ieder geval te beginnen met het Skal en EU gecertificeerd sperma winnen van biologische fokstieren voor vlees, zoals Belgisch Blauw en Angus, die ingezet kunnen worden voor het ondereind van de veestapel. Om een groot aanbod te creëren waar de sector niet meer onderuit kan. Dan komen de fokstieren voor melk daar wel achteraan.